Kahramanmaraş merkezli depremlerde 100 bini aşkın insan yaralandı. Depremi yüzeysel yaralanmalarla atlatanlar sağlığına kavuşup taburcu oldu. Ancak daha ağır yaralanan pek çok hastanın tedavi süreci halen devam ediyor. Enkaz altından çıkarılanlarda süreç fiziksel tıp ve rehabilitasyon tedavileriyle sürüyor.

Sinir lezyonları, travmatik beyin hasarı, omurilik kırıkları, crush sendromu… Hangi tip yaralanmalarla karşı karşıya kalanlar için fizik tedavi ve rehabilitasyon gerekiyor? Tedavi süreci neye göre planlanıyor ve genellikle ne kadar sürüyor? Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Kadriye Öneş TRT Haber’e anlattı.

“Komplikasyonları önleyerek hayat kurtarılıyor”

Depremde yaralanan, özellikle de enkazdan çıkarılan hastalarda fiziksel tıp ve rehabilitasyonun büyük önemi var. Bu yaralanmalar sonucunda oluşan komplikasyonların önlenmesinin hayat kurtarıcı olduğunu ifade eden Prof. Dr. Öneş, “Deprem sonrası enkaz altında kalan kişilerin kollarında ya da bacaklarında künt veya delici travmalara bağlı hasar sonucunda dolaşımda bozulma, kaslarda ödem, sinir sıkışmalarına bağlı kas güçsüzlükleri ve felçler ortaya çıkabiliyor” diyor.

Peki enkaz altından çıkarılanlarda hangi durumlarda fiziksel tıp ve rehabilitasyona ihtiyaç duyuluyor? Prof. Dr. Öneş, enkazdan çıkarılanlarda en sık rastlanılan ve hayati risk taşıyan durumlardan birinin ezilme (crush) sendromu olduğunu söylüyor.

Amputasyon sonrası rehabilitasyon

Crush sendromu sonrası dokuların nekrozu, enfeksiyon, sepsis gibi durumlar gelişiyor. Bazı hastalar için hayati tehlike oluşturduğu taktirde ise ortopedi ve travmatoloji cerrahları tarafından o uzvun kesilmesine karar veriliyor.

Hastaya amputasyon uygulandıktan sonra ise devreye fiziksel tıp ve rehabilitasyon hekimleri giriyor. Prof. Dr. Öneş, fiziksel tıp ve rehabilitasyon tedavileriyle hastaların takılan protezler ile günlük yaşam fonksiyonlarına yeniden dönmelerinin sağlanabildiğini ifade ediyor. Bu süreçte izlenen yolu şöyle anlatıyor:

“Amputasyon sonrası rehabilitasyona ilk haftada tıbbi durum stabil olduktan hemen sonra başlanıyor. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzman hekimleri, eklemde kısıtlılık, kontraktür oluşumunu önlemek, kas gücünü artırmak, kas erimesini önlemek için rehabilitasyonda egzersiz dahil bir çok tedavi seçenekleri kullanıyor. Hastalar 1 hafta içinde yardımcı cihaz eşliğinde yürümeye bile başlayabiliyor.”

[Fotoğraf: Getty Images]

Omurga hasarı tedavisinde de uygulanıyor

Eğer omurilik hasar almışsa durum biraz daha çetrefilli seyrediyor. Omurilik yaralanmalı hastalarda oluşabilecek hayati komplikasyonlar, yani istenmeyen etkiler yine fiziksel tıp ve rehabilitasyon tedavileriyle bertaraf ediliyor.

“Omurga kırığı ve omurilik yaralanması olan kişilerde beyin omurilik cerrahisinin ameliyatlarından sonra yine fiziksel tıp ve rehabilitasyon branşının hastaları takip ve tedavisi çok önemli. Yani ardından mutlaka vakit kaybetmeden fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı hekimlerin takibe ve tedaviye başlaması gerekiyor.”

Bu hastalarda basınç yaraları da olabildiğini ifade eden Prof. Dr. Öneş, “O basınç yaralarının yarattığı enfeksiyonlar, diğer sistemlerde oluşan enfeksiyonlar kontrol edilmez ise sepsise kadar gidip hayatı tehdit edebiliyor. Damarlarında pıhtılaşma olup akciğere pıhtı gitmesi sonucu hayatını kaybeden hastalarımız olabiliyor. Bunların yaşanmaması için fiziksel tıp ve rehabilitasyon hekimleri olarak önlemler alıyoruz” diye konuşuyor.

Beyin hasarında da etkili

Beyin hasarı da depremde yaralananlarda sıkça karşılaşılan bir başka hayati problem. Bu hastalarda şiddete ve boyuta göre farklı klinik tablolar gelişiyor. Travmatik beyin hasarlı hastalarda psikolojik ve bilişsel problemlere daha fazla rastlanıyor. Hastaların kol ve bacaklarında felçler görülebiliyor. Bu gibi durumlarda da yine fiziksel tıp ve rehabilitasyon tedavi yöntemleri problemleri azaltmada oldukça etkili oluyor. Prof. Dr. Öneş tedavi sürecini şöyle anlatıyor:

“Eğer hafif bir travmatik beyin hasarı varsa bu hastalar, 2-3 ayda iyi duruma gelebiliyor. Ama çok belirgin, şiddetli bir travmatik beyin hasarıysa ömür boyu bu tedaviler sürüyor.”

Kırıklar da depremde yaralananlarda en sık görülen yaralanma türü. Öyle ki hastaların neredeyse yarısında bu durumla karşılaşılıyor. Burada ilk müdahale ortopedi ve travmatoloji uzmanları tarafından gerçekleştiriliyor. Ardından devreye yine fiziksel tıp ve rehabilitasyon tedavisi uzmanları giriyor. Prof. Dr. Öneş, “Kırık yeri, şekline, cerrahi yöntemine göre rehabilitasyon uygulamalarına başlanıyor. Ayrıca periferik sinir yaralanmaları varlığı mutlaka kontrol ediliyor” ifadesini kullanıyor.